ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ

 

ÕÓÓËÜ

 

2000 îíû 12 äóãààð ñàðûí 07-íû ºäºð

Óëààíáààòàð õîò

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ Õ¯ÍÈÉ ÝÐÕÈÉÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÊÎÌÈÑÑÛÍ ÒÓÕÀÉ

ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ

Íèéòëýã ¿íäýñëýë

1 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí çîðèëò

1.1. Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü Ìîíãîë Óëñûí Õ¿íèé ýðõèéí ¯íäýñíèé Êîìèññ (öààøèä “Êîìèññ” ãýõ)-ûí ¿éë àæèëëàãààíû çàð÷èì, ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã òîäîðõîéëæ, ò¿¿íèé á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî.

2 äóãààð ç¿éë. Êîìèññûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ
2.1. Êîìèññûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü1
1 Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü – “Òºðèéí ìýäýýëýë” ñýòã¿¿ëèéí 1992 îíû 1 äóãààðò íèéòëýãäñýí. , ýíý õóóëü, òýäãýýðòýé íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.

2.2. Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ýíý õóóëüä çààñíààñ ººðººð çààñàí áîë îëîí óëñûí ãýðýýíèé çààëòûã äàãàæ ìºðäºíº.

3 äóãààð ç¿éë. Êîìèññ, ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààíû çàð÷èì

3.1. Êîìèññ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, õóóëü, îëîí óëñûí ãýðýýíä çààñàí õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé çààëòûí õýðýãæèëòýä õÿíàëò òàâüæ, õ¿íèé ýðõèéã ñàõèí õàìãààëàõ, õºõ¿¿ëýí äýìæèõ áàéãóóëëàãà ìºí.

3.2. Êîìèññ íü ãóðâàí ãèø¿¿íýýñ á¿ðäýíý.

3.3. Êîìèññ íü ¿éë àæèëëàãààíäàà õóóëü äýýäëýõ, õàðààò áóñ áàéõ, õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëºº, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ, øóäàðãà, èë òîä áàéõ çàð÷ìûã áàðèìòàëíà.

3.4. Àëèâàà àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí, õóâü õ¿í Êîìèññ, ò¿¿íèé ãèø¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ, õºíäëºí㺺ñ îðîëöîõûã õîðèãëîíî.

 

1 Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü – “Òºðèéí ìýäýýëýë” ñýòã¿¿ëèéí 1992 îíû 1 äóãààðò íèéòëýãäñýí.

 

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Êîìèññûí ãèø¿¿íèéã òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ, ò¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ, îãöðóóëàõ

4 ä¿ãýýð ç¿éë. Êîìèññûí ãèø¿¿íä íýð äýâøèã÷

4.1. Êîìèññûí ãèø¿¿íä íýð äýâøèã÷ íü õóóëü ç¿é, óëñ òºðèéí ºíäºð ìýðãýøèëòýé, õ¿íèé ýðõèéí àñóóäëààð çîõèõ ìýäëýã, òóðøëàãàòàé, ÿë øèéòãýëã¿é, Ìîíãîë Óëñûí ãó÷èí òàâàí íàñàíä õ¿ðñýí èðãýí áàéíà.

5 äóãààð ç¿éë. Êîìèññûí ãèø¿¿íä íýð äýâø¿¿ëýõ, òîìèëîõ

5.1. Êîìèññûí ãèø¿¿íä íýð äýâøèã÷èéí íýðèéã Åðºíõèéëºã÷, Óëñûí Èõ Õóðëûí Õóóëü ç¿éí áàéíãûí õîðîî, Óëñûí äýýä ø¿¿õèéí ñàíàëûã ¿íäýñëýí Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëíý.

5.2. Óëñûí Èõ Õóðàë íýð äýâøèã÷èéã Êîìèññûí ãèø¿¿íä òîìèëîõîîñ òàòãàëçñàí áîë Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà àðâàí äºðâºí õîíîãèéí äîòîð ýíý õóóëèéí 5.1-ä çààñàí æóðìûí äàãóó ººð õ¿íèé íýðèéã äýâø¿¿ëíý.

5.3. Íýã õ¿íèé íýðèéã äàõèí äýâø¿¿ëæ áîëîõã¿é.

5.4. Íýð äýâøèã÷èéí íýðèéã ºðãºí ìýä¿¿ëñíýýñ õîéø ãó÷ õîíîãèéí äîòîð Óëñûí Èõ Õóðàë óã àñóóäëûã õýëýëöýí øèéäâýðëýíý.

5.5. Êîìèññûí ãèø¿¿í á¿ðýí ýðõèéíõýý õóãàöààíààñ ºìíº õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýëýýð àëáàí òóøààëààñàà ÷ºëººëºãäñºí, îãöîðñîí, íàñ áàðñàí òîõèîëäîëä Óëñûí Èõ Õóðàë æàð õîíîãèéí äîòîð ýíý õóóëüä çààñíû äàãóó Êîìèññûí ãèø¿¿íèéã íºõºí òîìèëíî.

5.6. Êîìèññûí äàðãûã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí ñàíàë áîëãîñíîîð Êîìèññûí ãèø¿¿äýýñ Óëñûí Èõ Õóðàë ãóðâàí æèëèéí õóãàöààãààð òîìèëíî.

5.7. Êîìèññûí ãèø¿¿í ñóðãàëò, ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèë õèéõýýñ áóñàä ýíý õóóëèàð òîãòîîñîí ¿¿ðýãò íü ¿ë õàìààðàõ àæèë, àëáàí òóøààë õàâñàð÷ áîëîõã¿é. Õýðýâ ãèø¿¿í òîìèëîãäîõîîñîî ºìíº ººð àæèë, àëáàí òóøààë ýðõýëæ áàéãàà áîë òàíãàðàã ºðãºñºí ºäðººñºº ýõëýí óóë ¿¿ðýãò àæëààñàà ÷ºëººëºãäºíº.

6 äóãààð ç¿éë. Êîìèññûí ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà

6.1. Êîìèññûí ãèø¿¿íèé íýãýí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà çóðãààí æèë áàéíà.

6.2. Êîìèññûí ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëüä òàíãàðàã ºðãºñíººð ýõýëæ, Êîìèññûí øèíýýð òîìèëîãäñîí ãèø¿¿í òàíãàðàã ºðãºñíººð äóóñãàâàð áîëíî.

6.3. Êîìèññûí ãèø¿¿íèéã íýã óäàà óëèðóóëàí òîìèëæ áîëíî.

  7 äóãààð ç¿éë. Êîìèññûí ãèø¿¿í òàíãàðàã ºðãºõ   

7.1. Êîìèññûí ãèø¿¿í òîìèëîãäñîíîîñîî õîéø ãó÷ õîíîãèéí äîòîð “Áè Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëèéã äýýäëýí ñàõèæ, Ìîíãîë Óëñûí õóóëü, îëîí óëñûí ãýðýýãýýð áàòàëãààæóóëñàí õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººã ýðõýìëýí õàìãààëàõ ¿¿ðãýý ÷èí øóäàðãààð áèåë¿¿ëýõýý áàòëàí òàíãàðàãëàÿ.“ õýìýýí Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëüä òàíãàðàã ºðãºíº.  

7.2. Êîìèññûí ãèø¿¿íèé òàíãàðàã ºðãºõ ¸ñëîëûí æóðìûã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà òîãòîîíî.  

8 äóãààð ç¿éë. Êîìèññûí ãèø¿¿íèéã ÷ºëººëºõ, ò¿¿íèé á¿ðýí      ýðõèéã  ò¿äãýëç¿¿ëýõ,  îãöðóóëàõ   

8.1. Äàðààõü òîõèîëäîëä Óëñûí Èõ Õóðàë Êîìèññûí ãèø¿¿íèéã àëáàí òóøààëààñ íü ÷ºëººëíº: 

8.1.1. Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷, Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íä íýðýý äýâø¿¿ëñýí;  

8.1.2. áóñàä àëáàí òóøààëä òîìèëîãäñîí áóþó ñîíãîãäñîí;   

8.1.3. áèåèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë, õ¿íäýòãýí ¿çýõ áóñàä øàëòãààíààð á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîëñíîîñ ººðºº õ¿ñýëò ãàðãàñàí.  

8.2. Êîìèññûí ãèø¿¿í ãýìò õýðýãò õîëáîãäñîí, ò¿¿í÷ëýí ýíý õóóëèéí 23.1-ä  çààñíû äàãóó áàðèâ÷ëàãäñàí áîë ò¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ ýñýõèéã ýíý òóõàé ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí ãàðãàñàí ñàíàë, øèéäâýðèéã õ¿ëýýí àâñíààñ õîéø àðâàí äºðâºí õîíîãèéí äîòîð Óëñûí Èõ Õóðàë õýëýëöýæ øèéäâýðëýíý.  

8.3. Êîìèññûí ãèø¿¿í ãýìò õýðýãò õîëáîãäîëã¿é, ãýì áóðóóã¿é áîëîõûã òîãòîîñîí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòíû øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí ò¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ñýðãýýæ Óëñûí Èõ Õóðàë òîãòîîë ãàðãàíà. 

8.4. Êîìèññûí ãèø¿¿í ãýìò õýðýã ¿éëäñýí íü íîòëîãäîæ ø¿¿õèéí òàñëàí øèéäâýðëýõ òîãòîîë õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñíîîð ò¿¿íèéã àëáàí òóøààëààñ íü îãöðóóëæ  Óëñûí Èõ Õóðàë òîãòîîë ãàðãàíà. 

ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

 Êîìèññò ãîìäîë ãàðãàõ  

9 ä¿ãýýð ç¿éë. Ãîìäîë ãàðãàõ ýðõ 

 9.1. Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, õóóëü, îëîí óëñûí ãýðýýãýýð áàòàëãààæóóëñàí ýðõ, ýðõ ÷ºëººã íü àæ àõóéí íýãæ,  áàéãóóëëàãà,  àëáàí òóøààëòàí,  õóâü õ¿í  çºð÷ñºí ãýæ ¿çâýë 

Ìîíãîë Óëñûí èðãýí äàíãààð áóþó õàìòàð÷ ýíý õóóëüä çààñíû äàãóó Êîìèññò ãîìäîë ãàðãàõ ýðõòýé.   

9.2. Ìîíãîë Óëñûí õóóëü òîãòîîìæ, îëîí óëñûí ãýðýýíä ººðººð çààãààã¿é áîë òóñ óëñûí íóòàã äýâñãýðò áàéãàà ãàäààäûí èðãýí, õàðúÿàëàëã¿é õ¿í Ìîíãîë Óëñûí èðãýíèé àäèë Êîìèññò ãîìäîë ãàðãàõ ýðõ ýäýëíý. 

9.3. Èðãýíèé ýðõèéí á¿ðýí ÷àäàìæã¿é,  çàðèì áóþó õýñýã÷èëñýí ÷àäàìæòàé õ¿íèéã ò¿¿íèé õóóëü ¸ñíû òºëººëºã÷-ýöýã, ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷ íü, ò¿¿í÷ëýí ñóðàãã¿é àëãà áîëñîíä òîîöîãäñîí, íàñ áàðñàí ãýæ çàðëàãäñàí õ¿íèéã õóóëüä çààñàí òºëººëºã÷ íü òºëººëæ ãîìäîë ãàðãàæ áîëíî. 

9.4. Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, ¿éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí áàéãóóëëàãà ýíý õóóëèéí 9.1-ä çààñàí ýðõèéã ìºí àäèë ýäëýõ áºãººä òºëººëºã÷ººðºº äàìæóóëàí ãîìäîë ãàðãàíà.  

9.5. Ýíý õóóëèéí 9.3, 9.4-ò çààñàí òºëººëºã÷ íü ººðèéí á¿ðýí ýðõèéã íîòîëñîí áàðèìò áè÷èãòýé áàéíà.    

10 äóãààð ç¿éë. Ãîìäîë ãàðãàõ õýëáýð  

10.1. Ãîìäëûã ìîíãîë õýëýýð  áè÷ãýýð, ýñõ¿ë àìààð áèå÷ëýí ãàðãàíà. Ìîíãîë õýë ìýäýõã¿é õ¿í ýõ õýëýýðýý ãîìäîë ãàðãàæ áîëîõ áºãººä ãîìäëîî ìîíãîë õýëíýý îð÷óóëæ,  çîõèõ æóðìààð áàòàëãààæóóëñàí áàéíà.      

11 ä¿ãýýð ç¿éë. Ãîìäîëä òàâèõ øààðäëàãà 

11.1. Ãîìäîëä äàðààõü ç¿éëèéã òóñãàñàí áàéíà: 

11.1.1. ãîìäîë ãàðãàã÷ ãîìäëîî çàõèðãààíû æóðìààð øèéäâýðë¿¿ëñýí  áàéõ; 

11.1.2. Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, õóóëü, îëîí óëñûí ãýðýýãýýð áàòàëãààæóóëñàí ÿìàð ýðõ, ýðõ ÷ºëºº íü çºð÷èãäñºí áîëîõûã çààõ; 

11.1.3. ãîìäîë ãàðãàã÷  ººðèéí íýð, îðøèí ñóóãàà ãàçðûí áóþó øóóäàíãèéí õàÿãàà áè÷èæ,  ãàðûí ¿ñãýý çóðñàí áàéõ; 

11.1.4. ãîìäîëä õîëáîãäîæ áàéãàà àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí, õóâü õ¿íèé íýð, õàÿã, óòàñíû äóãààð õîëáîãäîõ áóñàä áàðèìòûã õàâñàðãàñàí áàéõ. 

11.2. Êîìèññûí ãèø¿¿í íü õýðýã á¿ðòãýëò, ìºðäºí áàéöààëò, ø¿¿õèéí øàòàíä áàéãàà  áîëîí õÿíàí øèéäâýðëýãäñýí ýð¿¿, èðãýíèé õýðýã, ìàðãààíû òàëààðõè ãîìäëûã õ¿ëýýí àâàõã¿é. 

12 äóãààð ç¿éë. Ãîìäîë õ¿ëýýí àâàõ, õàðèó ºãºõ õóãàöàà 

12.1. Ãîìäîë ãàðãàã÷ ýðõ, ýðõ ÷ºëºº íü çºð÷èãäñºí ºäðººñ, ýñõ¿ë òèéíõ¿¿ çºð÷èãäñºí ãýäãèéã ìýäñýí ºäðººñ õîéø íýã æèëèéí äîòîð ãîìäîë ãàðãàíà.

12.2. Êîìèññ íýð, õàÿãã¿é ãîìäîë õ¿ëýýí àâàõã¿é.

12.3. Êîìèññ ãîìäëûã õ¿ëýýí àâñíààñ õîéø ãó÷ õîíîãò áàãòààí õàðèóã ºãºõ áºãººä íýìýëò ñóäàëãàà, øàëãàëò õèéõ øààðäëàãàòàé áîë óóë õóãàöààã Êîìèññûí äàðãà æàð õ¿ðòýë õîíîãîîð ñóíãàæ  áîëíî. 

ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝà

Êîìèññ, ò¿¿íèé ãèø¿¿íèé  á¿ðýí ýðõ   

13 äóãààð ç¿éë. Êîìèññûí á¿ðýí ýðõ  

13.1. Êîìèññ íü äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:  

13.1.1. Ìîíãîë Óëñ äàõü õ¿íèé ýðõòýé õîëáîîòîé àëèâàà àñóóäëààð ñàíàë  ãàðãàõ;  

13.1.2. õóóëü òîãòîîìæ, çàõèðãààíû øèéäâýð õ¿íèé ýðõèéí ¿íäñýí çàð÷èìä íèéöýæ áàéãàà ýñýõ òàëààð çºâëºìæ, ñàíàë ãàðãàõ;  

13.1.3. îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí ãýðýýíèé áèåëýëò, ýíý òóõàé Çàñãèéí ãàçðûí èëòãýëèéã áîëîâñðóóëàõàä  ñàíàë ºãºõ; 

13.2. Êîìèññ íü á¿ðýí ýðõèéíõýý õ¿ðýýíä äàðààõü ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëíà:  

13.2.1. õ¿íèé ýðõèéí àñóóäëààð ñóäàëãàà ÿâóóëæ, øààðäëàãàòàé ìýäýýëëýýð õàíãàõ;  

13.2.2. îëîí óëñûí, á¿ñèéí, õ¿íèé ýðõèéí áóñàä ¿íäýñíèé áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàõ;  

13.2.3. Ìîíãîë Óëñ äàõü õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé áàéäëûí òàëààð èëòãýë áè÷èõ;  

13.2.4. õ¿íèé ýðõèéí òàëààðõè õóóëü òîãòîîìæ, îëîí óëñûí ãýðýýã îëîí íèéòýä ñóðòàë÷ëàõ;  

13.2.5. õ¿íèé ýðõèéí áîëîâñðîë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ;  

13.2.6. îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí ãýðýýã ñî¸ðõîí áàòëàõ áóþó ò¿¿íä íýãäýí îðîõûã äýìæèõ.        

14 ä¿ãýýð ç¿éë. Êîìèññûí äàðãûí ýðõ, ¿¿ðýã 

14.1. Êîìèññûí äàðãà íü äàðààõü ýðõ, ¿¿ðýãòýé:   

14.1.1. Êîìèññûã äîòîîä, ãàäààä õàðèëöààíä òºëººëºõ;

14.1.2. Êîìèññûí àæëûí àëáàíû äàðãûã òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ;   

14.1.3. Êîìèññûí äîòîîä çîõèîí áàéãóóëàëòûí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ.   

15 äóãààð ç¿éë. Êîìèññûí ãèø¿¿íèé ãîìäîë õ¿ëýýí àâàõòàé        õîëáîãäñîí á¿ðýí ýðõ  

15.1. Êîìèññûí ãèø¿¿í ãîìäîë õ¿ëýýí àâàõòàé õîëáîãäñîí äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:  

15.1.1. ãîìäëûã õ¿ëýýí àâ÷, õÿíàí ¿çýõ;   

15.1.2. ýíý õóóëèéí 11 ä¿ãýýð ç¿éëä çà

ТЭМЦЭЭНИЙ БОЛЗОЛ

Жил бүрийн 12 дугаар сарын 10-нд дэлхий даяар тэмдэглэн өнгөрүүлдэг олон улсын хүний эрхийн өдрийг угтан Монгол Улсын Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын санаачлагаар Нээлттэй нийгэм форумтай хамтран парламентын мэтгэлцээнийг нийгмийн шинжлэх ухааны чиглэлээр суралцаж байгаа оюутнуудын дунд зарлаж байна.